12 từ tiếng Trung hữu ích không thể dịch sang tiếng Việt
Học tiếng Trung thường khá khó khăn.
Nhưng những người đã đạt được trình độ thông thạo ngôn ngữ này có thể xác nhận rằng điều đó hoàn toàn xứng đáng.
16% dân số toàn cầu nói nhiều loại tiếng Trung khác nhau, trong đó tiếng Phổ thông là ngôn ngữ được sử dụng nhiều nhất trên thế giới.
Khi học tiếng Trung, chúng ta đang mở ra cho mình một nền văn hóa hoàn toàn mới, những cách suy nghĩ mới và vô số cơ hội nghề nghiệp; dù chúng ta quan tâm đến công nghệ, sản xuất hay biên dịch tiếng Trung.
Từ không thể dịch được #2 – 孝順
Từ không thể dịch được #5 – 下台阶
Từ không thể dịch được #6 – 见外
Từ không thể dịch được #7 – 冤枉
Từ không thể dịch được #8 – 关系
Từ không thể dịch được #9 – 撒娇
Từ không thể dịch được #10 – 辛苦
Từ không thể dịch được #11 – 失恋
Từ không thể dịch được #12 – 傾聽
Cách thức hoạt động của một ngôn ngữ có liên quan chặt chẽ đến thế giới quan của người nói ngôn ngữ đó.
Không có ví dụ nào tốt hơn sự tồn tại của những từ không thể dịch được trong bất kỳ ngôn ngữ nào.
Một số từ, như “Sobremesa” trong tiếng Tây Ban Nha, có liên quan đến một số truyền thống nhất định. Những từ khác, như “Backpfeifengesicht” trong tiếng Đức, hoặc “Toska” trong tiếng Nga nói về cách chúng ta liên hệ với người khác (và với chính mình) và cách chúng ta nhìn thế giới.
Những cảm xúc mà những từ này gói gọn có thể là cảm xúc chung của con người (“Backpfeifengesicht” là cảm giác ai đó nên bị tát trong khi “Toska” chỉ là cảm giác u sầu hoặc đau khổ mơ hồ), nhưng điều đáng để tự hỏi là tại sao những ngôn ngữ này lại có những từ cụ thể để mô tả chúng.
Trong trường hợp tiếng Trung, có nhiều từ không có bản dịch chính xác sang tiếng Việt.
Một số người đề cập đến phong tục và truyền thống, như từ “Sobremesa” đã đề cập ở trên trong tiếng Tây Ban Nha, chỉ khoảng thời gian mọi người ngồi quanh bàn ăn sau bữa ăn, trò chuyện với bạn bè và gia đình.
Những cái khác trừu tượng và chính xác như “Backpfeifengesicht”.
Hãy cùng xem 12 từ trong tiếng Trung không có bản dịch tiếng Việt nhé:
Từ không thể dịch được #1 là 香 : xiāng
Trong khi 香 có thể được dịch là “thơm ngát”, khi chúng ta đề cập đến thực phẩm, thuật ngữ này ám chỉ mùi thức ăn nồng nàn, kích thích sự thèm ăn của bạn.
Bạn thường nghe thấy từ này được dùng để mô tả đồ ăn trên bàn ăn nên hãy chú ý lắng nghe. Tuy nhiên, thực sự không có từ nào có cùng ý nghĩa trong tiếng Việt
Từ không thể dịch được #2 là 孝順 : xiào shùn
孝順 là một thuật ngữ lấy cảm hứng từ triết lý Khổng giáo. Nó có thể được dịch là “hiếu thảo”.
Đó là cảm giác vâng lời và bổn phận đối với cha mẹ.
Khi còn trẻ, 孝順 có nghĩa là nghe lời cha mẹ và làm theo những gì họ bảo.
Khi trưởng thành, bạn có nghĩa vụ phải chăm sóc họ.
Từ không thể dịch được #3 là 面子 : miàn zi
Hiểu được khái niệm “thể diện” (hay 面子), còn được dịch là “danh dự”, “danh tiếng” hoặc “lòng tự trọng” là chìa khóa để hiểu cách hình thành các mối quan hệ xã hội ở Trung Quốc.
Trong khi người phương Tây muốn được coi là cao quý nhưng vẫn có khiếm khuyết, và người ta xây dựng sự gần gũi và tôn trọng bằng cách nhận ra lỗi lầm và có thể tự cười mình, thì người Trung Quốc có xu hướng có các tiêu chuẩn ứng xử cực kỳ nghiêm ngặt và hướng đến sự trang trọng.
Ví dụ, ở Trung Quốc, không hiếm trường hợp CEO của một công ty phá sản tự tử vì mất đi 面子 mà sự thất bại đó đại diện. Thật dữ dội phải không!
Khái niệm “khuôn mặt” là “không thể dịch được” vì về bản chất, nó là đặc trưng của người Trung Quốc.
Đây cũng là một trong những nguyên nhân lớn nhất gây ra sự hiểu lầm giữa người Trung Quốc và người nước ngoài.
Vì vậy, đối với những doanh nhân nước ngoài xây dựng mối quan hệ tại Trung Quốc, tất cả các tài liệu phải được thông qua nhà cung cấp dịch vụ dịch thuật được chứng nhận và mọi tương tác đều phải được phiên dịch bởi một phiên viên am hiểu văn hóa hoặc một chuyên gia tư vấn liên văn hóa.
Từ không thể dịch được #4 là 脸 : liǎn
脸 thường được dịch là “cảm giác xấu hổ và quan tâm sâu sắc đến các tiêu chuẩn đạo đức và hành vi được xã hội thiết lập”. Đó là nền tảng của 面子.
Từ không thể dịch được #5 là下台阶 : xià táijiē
Khái niệm này được hiểu rõ nhất thông qua giai thoại mà chuyên gia đào tạo doanh nghiệp Rupert Munton từng chia sẻ.
Hai người bạn của ông, một Kỹ sư người Anh và một Kỹ sư người Anh làm việc tại Trung Quốc đã hợp tác phát triển đường ống, cung cấp đồng hồ đo khí đốt cần thiết.
Khi các kỹ sư Trung Quốc thấy không thể bơm khí qua đường ống, họ đã sắp xếp một cuộc họp với các đối tác người Anh.
Sau khi xem xét lại các tài liệu dự án, kỹ sư có ít kinh nghiệm làm việc tại Trung Quốc nhận thấy đối tác Trung Quốc của mình đang sử dụng đơn vị đo lường địa phương thay vì tiêu chuẩn toàn cầu.
Có lẽ đây là lý do tại sao đồng hồ đo bị hỏng.
Kỹ sư người Anh đã có một cuộc tranh luận gay gắt với người đồng nghiệp Trung Quốc, hét vào mặt anh ta, tỏ ra hung hăng, trẻ con và mỉa mai.
Cuối cùng, người đồng hương giàu kinh nghiệm hơn của ông đã tử tế kéo ông sang một bên và giải thích tình hình cho ông. Họ sớm nhận ra rằng kỹ sư Trung Quốc đã biến mất.
Ông trở lại với một cuốn sách và cho người đồng nghiệp nước ngoài – nhạy cảm về văn hóa của mình xem.
Chuyên gia người Trung Quốc đã gạch bỏ một con số và nhanh chóng thay thế bằng con số sai: Ông ta muốn khiến người ta tin rằng cuốn sách đã đưa ra cho ông câu trả lời sai.
Người đồng nghiệp của anh ta giả vờ không để ý và chấp nhận, “hiểu” rằng cuốn sách đã đưa ra câu trả lời sai cho đồng nghiệp của mình.
Khi kỹ sư người Anh ở Trung Quốc giả vờ không để ý đến lời nói dối của đối tác Trung Quốc, anh đã cho anh ta cơ hội để 下台阶. Anh đã cho anh ta cơ hội “giữ thể diện”.
Từ không thể dịch được#6 là 见外 : jiàn wài
见外 có nghĩa là tỏ ra lịch sự một cách không cần thiết với người mà bạn thân thiết.
Bản dịch theo nghĩa đen là “nhìn ra bên ngoài”.
Trong khi phép xã giao rất quan trọng trong xã hội Trung Quốc, giống như việc “giữ thể diện”, người Trung Quốc có xu hướng nới lỏng cách cư xử khi ở cùng bạn bè thân thiết hoặc gia đình.
Thật hữu ích nếu bạn có bạn đời là người Trung Quốc!
Ví dụ, nói “cảm ơn” khi bạn bè giúp đỡ được coi là 见外.
Từ không thể dịch được #7 là 冤枉 : yuān wǎng
冤枉 có thể được dịch là “phán xét ai đó một cách bất công vì một tội mà họ không phạm phải”.
Một trong những đặc điểm đáng kinh ngạc nhất của tiếng Trung là những tình huống như vậy có thể được tổng hợp trong một hoặc hai biểu tượng.
Bản dịch theo nghĩa đen của thuật ngữ này là “buộc tội sai trái”
Từ không thể dịch được #8 là 关系 : guān xì
关系 là mối quan hệ cùng có lợi, không dựa trên sự thao túng hay lợi ích đơn thuần, mà có thể mở ra cánh cửa cho cả hai bên..
“Mối liên hệ” này (một bản dịch theo nghĩa đen khác của thuật ngữ này) có thể được coi là “mạng lưới”, nhưng nó không chỉ giới hạn trong bối cảnh chuyên nghiệp hoặc kinh doanh, mà còn bao gồm ý thức sâu sắc hơn về tình bạn.
Từ không thể dịch được#9 là 撒娇 : sā jiāo
撒娇 có nghĩa là “hành động như một đứa trẻ hư hỏng” theo cách dễ thương.
Hành vi này rất phổ biến ở các cặp đôi, khi một trong hai người đùa giỡn, bĩu môi hoặc cường điệu phản ứng của mình trước một tình huống nào đó theo cách dễ thương và trẻ con.
Các từ điển Việt- Trung có xu hướng định nghĩa 撒娇 là “hành động như một đứa trẻ hư hỏng”, “nổi cơn thịnh nộ” và “hành động ve vãn”.
Từ không thể dịch được#10 là 辛苦 : xīn kǔ
Thuật ngữ 辛苦, dịch theo nghĩa đen là “khó khăn”, “mệt mỏi” hoặc “cực nhọc”, được dùng để truyền đạt rằng một người ghi nhận công sức làm việc chăm chỉ của ai đó và cảm ơn họ vì điều đó.
Từ không thể dịch được #11 là 失恋 : shī liàn
Khi một cặp đôi chia tay và người kia cảm thấy thất vọng về tình yêu nói chung, người ta có thể nói họ là 失恋.
Nó có thể được dịch là “tan vỡ sau khi kết thúc một mối quan hệ” hoặc “trải qua sự thất vọng trong tình yêu sau khi chia tay”.
Đây không phải là thứ bạn muốn sử dụng nhưng vẫn là thứ bạn nên hiểu!
Từ không thể dịch được#11 là 傾聽 : qīng tīng
Khi một giáo viên mà bạn vô cùng kính trọng đưa ra lời khuyên cho bạn, bạn sẽ: Bạn lắng nghe một cách chăm chú và tôn trọng.
Về cơ bản, điều này có nghĩa là khi bạn lắng nghe một cách tôn trọng và lịch sự.
Và đó là những gì chúng ta có…!
Với tư cách là một học viên học tiếng Trung:
Bạn có biết đến những thuật ngữ này không?
Bạn đã từng sử dụng chúng chưa?
Chúng có thực sự “không thể dịch được” không?
Hãy cho chúng tôi biết suy nghĩ của bạn trong phần bình luận bên dưới nhé.
Bạn có thích những gì bạn đã đọc không? Tại sao không thử xem qua những từ không thể dịch được hàng đầu trong tiếng Việt hoặc những từ tiếng Hàn mới được thêm vào Từ điển tiếng Việt của chúng tôi?!
Xin chân thành cảm ơn Sean Hopwood vì bài đăng blog tuyệt vời này.
Sean Patrick Hopwood là người nói được 7 thứ tiếng. Ông cũng là Chủ tịch của Day Translations, một công ty dịch thuật được chứng nhận.